شرکت مخابرات ایران در ماه اکتبر سال 2017 از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 10 تریلیون ریالی (306 میلیون دلار) در پروژه‌ های زیرساختی طی دو سال آینده خبر داد. این سرمایه‌گذاری شبکه فیبر نوری و زیرساخت‌های اینترنتی ایران را تقویت می‌کند. شرکت مخابرات پیش‌تر قراردادهایی با دو شرکت چینی هواوی و فیبرهوم و نیز شرکت نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و برقراری ارتباطات فیبر نوری خانه‌ها منعقد کرده بود. البته ما شرایط کلان اقتصاد کشور را برای اجرا و موفقیت این سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نمی‌دانیم.

 بازار ارتباطات از راه دور ایران فرصت‌های محدودی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. تحریم‌های تحمیلی از خارج و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت باعث شده است فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاران در این بازار، محدود باشد. به رغم این، جمعیت جوان، تحصیلکرده و تشنه تکنولوژی ایران مشتاق دسترسی به خدمات موبایل و اینترنت است. در بخش ارائه اینترنت شاهد رقابت بین شرکت های مختلف هستیم و در بخش تلفن همراه با ورود شرکت ام تی ان از آفریقای جنوبی شاهد خصوصی سازی نسبی بوده ایم. اما تلفن ثابت همچنان در انحصار دولت قرار دارد. 

در بازار تلفن همراه ایران چند شرکت فعال هستند، مثل ایرانسل و همراه اول. این دو شرکت طی پنج سال اخیر مجموعاً 95 درصد بازار را تحت کنترل خود داشته‌اند. جا افتادن این شرکت‌ها در بازار ایران و پوشش گسترده شبکه آن‌ها، کار را برای شرکت‌های کوچک‌تر سخت کرده است. ایرانسل و همراه اول از سال 2014 به این سو سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی نسل سوم و چهارم تلفن همراه انجام داده‌اند و با هدف پاسخگویی به تقاضای بالا، شبکه‌های ارتباطی خود را توسعه داده‌اند. 

در بخش اینترنت ثابت، شاهد نوعی تعادل بین شرکت مخابرات و 10 بازیگر دیگر هستیم. شرکت مخابرات به مدد برخورداری از انحصار در زمینه تلفن (مکالمه) همچنان موقعیت غالب خود در زمینه اینترنت خانگی را نیز حفظ کرده است. اما انحصار تلفن اینترنتی برداشته شده و دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت می‌توانند در بخش تلفن اینترنتی با مخابرات و با یکدیگر رقابت کنند. به علاوه اوایل سال 2019 دولت ایران اعلام کرد شبکه دولتی فیبر نوری را در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. تاکنون اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نشده است.

علاوه بر همراه اول و ایرانسل تعدادی شرکت توزیع‌کننده و خرده‌فروش اینترنت همراه در ایران فعال هستند، اما به نظر ما این شرکت‌ها سهمی اندک از بازار ایران دارند. اپراتور منطقه‌ای رایتل نیز سهم اندکی از بازار دارد. همانطور که گفته شد تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون نفر بوده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن رشد 1 درصدی داشته است. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به 106.9 درصد رسیده است. به طور کلی تخمین زده می‌شود که 170 میلیون سیم‌کارت در ایران واگذار شده باشد که تنها 88.7 میلیون عدد از آن‌ها در حال حاضر فعال هستند. با این حال با توجه به ضریب نفوذ بالای 100 درصد تلفن همراه در ایران، هنوز جای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در ایران به خصوص در روستاها باقی مانده است.

 مشخصه دیگر بازار موبایل ایران غلبه مشترکان اعتباری بر کلیت بازار است. مشترکان دائمی 30 درصد کل مشترکان اپراتور اول ارتباطی ایران را تشکیل می ‌دهند که این رقم بالاترین نسبت مشترکان دائمی یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت ‌های منطقه خاورمیانه است. سرانه درآمد اپراتورها از مشترکان بر اساس دلار آمریکا نسبتاً ثابت باقی مانده است. اما سرانه درآمد از مشترکان بر اساس ریال ایران طی دو سال گذشته رشدی مداوم داشته و به 210358 ریال معادل 1.94 دلار در سال 2019 رسیده است.

خدمات تلفن و اینترنت ثابت در ایران توسعه چندانی نیافته‌ اند. سرمایه‌گذاران بیشتر به سرمایه‌ گذاری در بخش تلفن همراه و اینترنت سیار تمایل نشان داده ‌اند. بر اساس جدیدترین آمارها، تعداد مشترکان تلفن و اینترنت ثابت رو به کاهش قرار دارد و در پایان ماه مارس سال 2019 به 30.8 میلیون مشترک رسیده است.

 توسعه شبکه در سال‌های اخیر نتیجه سرمایه‌گذاری ‌های بخش خصوصی بوده است، اما علیرغم این تعداد مشترکان رو به کاهش گذاشته است. انتظار داریم این روند کاهش در آینده نیز ادامه پیدا کند، چرا که هم سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در بخش تلفن و اینترنت سیار دارند و هم مردم به استفاده از خدمات تلفن و اینترنت سیار متمایل ‌تر هستند.